De keizer achter het gordijn

Keizer Caligula (12 - 41 n.Chr.) had zich gedurende zijn regering steeds meer vervreemd van de senaat en dat zorgde ervoor dat zijn dood vroeger plaatsvond dan hij zichzelf had voorgesteld. Op 24 januari 41 werd Caligula gedood door de Praetoriaanse garde. Probleem was dat er niet nagedacht was over de what's next   in deze kwestie, want als je de keizer doodmaakt, moet je weten wat er vervolgens het plan is.

Gelukkig hadden ze nog de mogelijkheid om de eerste die ze tegenkwamen als keizer uit te roepen. Volgens de Romeinse biograaf Gaius Suetonius Tranquillus (69/70 - 140 n.Chr.) vertelt dat dat min of meer precies is wat er gebeurde (Claudius 10):

Claudius had zich teruggetrokken in een vertrek dat het Hermaeum genoemd wordt. Kort daarna hoorde hij van de moord en sloop in doodsangst naar een balkon daar vlakbij, waar hij zich verborg achter een gordijn dat voor de deur hing. Terwijl hij zich daar schuilhield, zag een gewone soldaat die toevallig langskwam zijn voeten. Nieuwsgierig naar wie daar stond, trok hij hem achter het gordijn vandaan en terwijl Claudius hem uit angst te voet viel, begroette hij hem als keizer.

Zo werd Claudius (10 - 54 n.Chr.) de vierde Romeinse keizer.

Gelukkig ben ik een Griekse man

De eerste filosoof die we uit de Griekse Oudheid kennen is Thales van Milete (±624 - 545 v.Chr.). Volgens de biograaf Diogenes Laërtius (3e eeuw n.Chr.) was hij op vele intellectuele gebieden de eerste die zich eraan waagde. Zo was hij onder andere de eerste die een rechthoekige driehoek in een cirkel wist te krijgen en vervolgens een os te offeren. (Thales 24) Verder werd hij in een conflict rond een driepoot algemeen beschouwd als de wijste van alle Grieken, dus hij werd echt wel serieus genomen.

Wat wel gezegd kan worden van Thales is dat hij tegenwoordig als een nationalistische seksist gezien zou worden. Hij was namelijk dankbaar aan de godin Tyche om drie dingen: dat hij een mens was en geen bruut beest, dat hij een man was en geen vrouw en dat hij een Griek was en geen barbaar. (Thales 33) Dit soort dingen komen je nog wel eens duur te staan, want Diogenes vertelt verder wat Thales overkwam (Thales 34):

Men zegt dat hij eens, toen hij het huis uit geleid werd door een ouder vrouw om de sterren te observeren ["filosofie" behelste in de Oudheid ook wat we nu astronomie noemen, of wetenschap in het algemeen], hij in een kuil viel en dat zijn roep om hulp bij de oude vrouw het antwoord: "hoe kun jij verwachten alles te weten over de hemel, Thales, als je niet eens kunt zien wat zich recht voor je voeten bevindt?", uitlokte.

Ik denk dat we tegenwoordig verder zijn.

In de Tiber met Tiberius!

Keizer Tiberius (42 v.Chr. - 37 n.Chr.) heeft een behoorlijk goede naam overgehouden aan de 2000 jaar die er na zijn dood voorbij zijn gegaan. Dat heeft met name te maken met wat de Romeinen ná zijn dood te verduren kregen: keizer Caligula (12 - 41 n.Chr.) en niet veel later ook Nero (37 - 68 n.Chr.). Dit is echter allemaal praat achteraf, want Tiberius was in zijn tijd zeker niet populair en is er voor een deel voor verantwoordelijk geweest dat Caligula een kans kreeg, want veel erger dan Tiberius kan het toch niet worden.

De Romeinse biograaf Gaius Suetonius Tranquillus (69/70 - 140 n.Chr.) laat duidelijk zien wat het volk van de keizer vond. Toen bekend werd dat de keizer overleden was, was er geen massale uiting van rouw zoals we tegenwoordig zien, maar volgens Suetonius was de reactie als volgt (Tiberius 75):

Het volk was zo verheugd over zijn dood dat iedereen onmiddellijk nadat het bericht was ontvangen de straat op ging. Sommigen riepen: "Tiberius de Tiber [rivier die door Rome stroomt] in!", anderen baden Moeder Aarde en de goden van de onderwereld om hem slechts een plaats te geven onder de verdoemden. Weer anderen dreigden zijn lijk naar de Trap der Zuchten te zullen brengen en de Tiber in te slepen, verbitterd als ze waren niet alleen door de herinnering aan zijn vroegere wreedheid, maar ook door een recente gruweldaad.

Het was duidelijk dat Tiberius niet het propaganda-genie van zijn adoptiefvader Augustus (63 v.Chr. - 14 n.Chr.) had. Suetonius is niet de enige die deze episode optekent. Aan de andere kant bevindt Tiberius zich in de absolute top van de keizers met de langste regeerperiodes en dat is op zich een prestatie!

Rovers en koningen

Koningin Beatrix heeft haar lip bezeerd. Dat was het nieuws van de dag van eerder deze week, blijkbaar. Vervelend voor haar. Ik heb ook wel eens mijn lip bezeerd en kan je vertellen dat dat niet prettig is. Verschil tussen onze lipproblemen is dat die van mij niet in het nieuws komen en die van de koningin wel. Ik vind dat niet erg, maar het geeft wel aan dat een koningin meer is dan een figuur met een bepaalde hoeveelheid macht. Het staatshoofd leeft onder een vergrootglas.

Dit was niet anders in de Oudheid. Hoewel het nieuws van een pijnlijke lip vaak Rome nog niet uit was voor de lip hersteld was, vorsten hadden een speciale positie. Dit was iets waar de kerkvader Augustinus van Hippo (354 - 430 n.Chr.) de aandacht op vestigde. Hij vertelt over een piraat die door Alexander de Grote (356 - 323 v.Chr.) werd gevangengenomen en hoe hij zich verdedigde (De stad van god IV.4):

Toen de koning hem vroeg hoe hij het waagde de zee te teisteren, antwoordde hij vrijmoedig: "hoe waag jij het de gehele wereld te teisteren? Maar omdat ik het doe met enkel een klein scheepje, noem jij mij een rover; jij die hetzelfde doet met een grote vloot, wordt koning genoemd."

Koningschap (en politiek leiderschap in het algemeen) komt neer op hebben van zoveel macht dat je wegkomt met misdaden waar een ander niet mee weg komt. Augustinus zag dat al. Dit heeft natuurlijk niets te maken met het verhaal van de pijnlijke lip, maar koningen zijn nu eenmaal anders, in vele opzichten.

Hoe ontstaat kiespijn?

Iedereen heeft er wel eens last van gehad: tandpijn. Zo ook in het oude Mesopotamië. Net zo goed als dat wij hier tandartsen hebben om dit probleem te verhelpen, lijkt het zo te zijn dat er in Mesopotamië ook ingegrepen werd als iemand last van zijn tanden had. Dit ging met een pijnlijke procedure waarbij de tand getrokken werd.

Belangrijk is bij medische vraagstukken wel altijd om de theorie te kennen. Gelukkig is er een inscriptie bewaard gebleven waarin de oorzaak van tandproblemen wordt gelegd bij een tandenworm. Deze wilde wat anders eten dan hij van de goden kreeg (Inscriptie pagina 7):

Nadat Anu de hemel had geschapen,
Schiep de hemel de aarde,
De aarde schiep de rivieren,
De rivieren schiepen de valleien,
De valleien schiepen het moeras,
Het moeras schiep de worm.
De worm kwam naar Shamash [zonnengod] en huilde.
Zijn tranen stroomden voor Ea [een belangrijke schepper-god] en hij zei:
"Wat geef je me om te eten?
Wat geef je me om op te sabbelen?"
"Ik geef je rijpe vijgen, abrikozen en appels."
"Wat heb ik aan rijpe vijgen, abrikozen en appels?
Til me liever op en laat me leven tussen de tanden en de kaak!
Ik zal het bloed van de tanden opzuigen!
Ik zal het eten van de kaak opkauwen!"

De goden hadden kennelijk ook moeite met het doorzetten van hun wensen, want de tandenworm kreeg tanden en kaken om tussen de wroeten, met alle gevolgen van dien. Een tandarts moest dit stukje reciteren en vervolgens de tand eruit trekken. De patiënt moest het daarna vermoedelijk doen met rijpe vijgen en abrikozen omdat een worm zo kieskeurig was!

Men had toen een langer linkerbeen

Ik ben geen kunsthistoricus, maar heb me altijd verwonderd over de kunst in de Oudheid. In dit blog heb ik me al een aantal keer bezig gehouden met kunst uit de Oudheid, maar altijd vanuit het perspectief van een boodschap, zoals het standbeeld van Augustus van de Prima Porta en de Standaard van Ur. Vandaag ga ik het hebben om kunst om de kunst en ik heb het over één van de bekendste kunstwerken uit de hele Oudheid, de kouros uit het Metropolitan Museum in New York. Vermoedelijk de meest houterige man die je ooit zult zien, maar daarmee niet minder interessant.

foto: The Metropolitan Museum of Art

Kouros betekent "jongeman" en dit is wat we zien, een redelijk gespierde jongeman met lang haar. De kouros was meer een type standbeeld (met heel veel voorbeelden) dan een specifiek beeld. Ik had makkelijk een andere kunnen kiezen.

foto:  The Metropolitan Museum of Art 

Opmerkelijk in dit type standbeelden is de symmetrie met één kleine uitzondering. Kouros-standbeelden hebben hun linkervoet een stukje vooruit staan. Verder is het standbeeld volledig symmetrisch. Het gezicht is symmetrisch, de torso, de houding van de armen is aan beide kanten identiek. Dit zorgt voor een probleem, want daarmee kunnen de benen niet even lang zijn. Een zij-aanzicht van de kouros laat namelijk zien dat het linkerbeen langer is dan het rechterbeen en dit komt bij de meeste kouroi voor.

Een luxe krukje

De Romeinen hadden aan aantal vijanden waar ze niet echt van konden winnen. Ten Noorden van het rijk zaten de Germanen (die je niet als één volk moet zien) en de Scythen als de belangrijkste buren. Aan de Oostkant bevond zich het oude Perzië dat tot 226 n.Chr. onder de macht van de Parthen stond. Dit volk bleek een solide buurman voor de Romeinen. Het was zeker niet altijd vrede tussen de twee wereldrijken, maar de Romeinen wisten wat ze konden verwachten.

In 226 werd het Perzische koninkrijk overgenomen door de Sassaniden, een dynastie die het de komende eeuwen voor het zeggen had. Zij raakten in oorlog met de Romeinen en vochten in 259 de Slag bij Edessa uit. Daarbij gebeurde het ondenkbare: de Romeinse keizer Valerianus I (±200 - 260) werd gevangen genomen en meegenomen naar het paleis van de Koning der Koningen Shapur I de Grote (r. 241 - 272).

De "Christelijke Cicero" Lucius Caecilius Firmianus Lactantius (±250 - 320) beschrijft in zijn werk De Moribus Persecutorum "over de dood van de vervolgers" (de authenticiteit hiervan wordt betwist) hoe de laatste maanden van het leven van de keizer aan het hof van Shapur waren (De Mor. Persec. 5):

Hij [Valerianus] verloor als gevangene van de Perzen niet alleen de macht die hij zonder mate uitoefende, maar ook de vrijheid die hij van anderen had afgenomen; en hij verspilde de rest van zijn leven in de verschrikkelijkste situatie van slavernij: want Sapores [Shapur], de koning van de Perzen die hem gevangen had genomen, beval de Romein iedere keer wanneer hij zijn paar of een rijtuig op wilde klimmen om voor hem te bukken en zijn rug te presenteren. Vervolgens zei hij lachend, wanneer hij zijn voet op de schouders van Valerianus zette: "Dit is waar, en niet datgene dat de Romeinen op borden of pleisterwerk zetten."

De Romeinen waren meesters in het positief presenteren van zaken in hun propaganda, maar Shapur maakte hier korte metten mee. Hij bracht de Romeinen in zijn propagandarelief in Naqš-i Rustam, bij Fars in Iran op de knieën. Tot zover..

Geen burgers slaan!

In de Romeinse tijd was het voor iemand van groot belang of hij Romeins burgerrecht had. Romeins burgerrecht opende de deuren voor een carrière in politiek en in de legioenen. Wie wat voorstelde, had drie namen, dus was Romeins burger. Als Romeins burger was je verder verzekerd van een zekere rechtszekerheid. Hoewel wreed gedrag niet als ideaal werd beschouwd door de Romeinen, had een burger een streepje voor.

Dit betekent overigens niet dat je als Romeins burger gevrijwaard was van mishandeling of wangedrag door de autoriteiten. De Romeinse politicus Gaius Cornelius Verres (120 - 43 v.Chr.) is bekend geworden omdat Marcus Tullius Cicero (106 - 43 v.Chr.) zo naar hem uithaalt in een juridische tekst. Verres zou de bevolking van Romeins Sicilië hebben uitgeknepen en mishandeld. Deze tekst kwam in handen van de Romeinse schrijver en tekstcriticus Aulus Gellius (130 - na 180 n.Chr.) en hij geeft Cicero een compliment over een stuk uit deze tekst over Verres (Attische Nachten X.3.12)

Maar Marcus Cicero, knap uiting gevend aan het idee van voortgaande actie, zegt niet "hij werd geslagen," maar "een burger van Rome werd met stokken geslagen midden op het forum in Messana, waar ondertussen geen kreun, geen geluid gehoord werd van die arme man temidden van zijn marteling en de weerklinkende slagen, behalve deze woorden: 'ik ben een Romeins burger.' Door op deze manier zijn burgerschap in herinnering te roepen, hoopte hij al hun woorden af te wenden en zijn lichaam te bevrijden van marteling."

Deze tekst is interessant omdat het een veelzijdige boodschap geeft. Ten eerste geeft het aan dat "ik ben een Romeins burger," kennelijk een reden is om niet mishandeld te worden, ten tweede geeft het aan dat Verres kennelijk de gelegenheid had om dat links te laten liggen en ten derde dat dit reden is om Verres te verachten. Een klein stukje tekst dat veel zegt over de rechtspositie van Romeinse burgers.

Vrouwen kosten geld

Het uithuwelijken van vrouwen aan leden van een invloedrijke familie om banden met die familie te krijgen of aan te halen is in sommige culturen in de 21e eeuw nog steeds gemeengoed. In de Romeinse tijd was dat niet anders. Er zijn verschillende voorbeelden van Romeinse heren die hun vrouw verlieten omdat een andere vrouw familie-politiek-wise handiger was en bijvoorbeeld de generaal en politicus Pompeius de Grote (106 - 48 v.Chr.) trouwde vijf keer.

Niet alleen onder de Romeinen werd het uithuwelijken van je dochter als een politiek instrument gezien, ook bij een van de grote vijanden uit de late Romeinse Republiek, de Numidiërs [een gebied dat het huidige Tunesië en Algerije gedeeltelijk beslaat] die geleid werden door de koning Iugurtha (160 - 104 v.Chr.). De Romeinse geschiedschrijver Gaius Sallustius Crispus (86 - 35 v.Chr.) vertelt over de huwelijkspolitiek van deze man (Oorlog met Iugurtha 80):

En voorheen reeds was de dochter van Bocchus [de koning van het Westelijk deel van Nuimidië] met Iugurtha getrouwd. Maar deze nauwe betrekking werd bij de Numidiërs en Moren niet hoog aangeslagen, omdat een ieder voor zich zoveel vrouwen had als zijn vermogen toeliet: sommigen hadden er tien, anderen meer, de vorsten echter nog veel meer. Zo werd de aandacht door de menigte van vrouwen versnipperd: geen van hen gold als dé gezellin van de man, allen waren gelijkelijk van geringe waarde.

Vrouwen kosten veel geld, maar voor Iugurtha moet het heel veel hebben opgeleverd, want hoewel hij zelf zoveel vrouwen had dat ze allemaal gelijkelijk van geringe waarde waren, zullen de families van zijn vrouwen wel veel over gehad hebben voor hun in naam goede betrekkingen. Het mag dan ook geen verrassing heten dat Iugurtha Bocchus op een gegeven moment overhaalt mee te vechten tegen de Romeinen.

De schurfterige eeltplekken van de keizer

Misschien wel de grootste politicus aller tijde, was de Romeinse keizer Augustus (63 v.Chr. - 14 n.Chr.). Augustus was een meester in propaganda en liet zich ook tot in zijn oude dag als jonge man weergeven op portretten en standbeelden. In werkelijkheid mag het een wonder heten dat de keizer zo oud is geworden, want hij stond niet bekend om zijn smetteloze gestel. Hij zou zelfs zijn belangrijkste zeeslag bij Actium (31 v.Chr.) hebben gemist omdat hij zeeziek was.

De Romeinse biograaf Suetonius (69/70 - 140 n.Chr.) besteedt ook aandacht aan het gestel van de keizer. Hij zou een klein mannetje zijn geweest en een gebit als een fietsenrek hebben. Vervolgens vertelt hij over de huid van deze grote staatsman (Augustus 80):

Zijn lichaam zat vol vlakken, naar men verteld. Zijn borst en buik waren bezaaid met moedervlekken, die in vorm, schikking en aantal overeenkwamen met de sterren van de Ursa Maior [het sterrenstelsel Grote Beer]. Maar ook had hij nogal wat schurftige eeltplekken, die waren ontstaan door huiduitslag doordat hij zichzelf voortdurend hard afkrabde met de stigil [een ijzeren voorwerp om mee te krabben].

Suetonius blijft doorratelen over de zwakte van Augustus. Over een zwakke rechterwijsvinger, steentjes in zijn blaas, abcessen in zijn lever, kortademigheid en noem maar op. Dit is een kant van de keizer die niet zo bekend is en dat maakt hem misschien wel nog interessanter.

Wat Diogenes tegen Obama zou zeggen

Iedereen vraagt zich wel eens af wat hij of zij zou zeggen als hij of zij iets mocht vragen aan een grote wereldleider. Wat zou je zeggen tegen Obama of Ban Ki Moon als je hem één vraag mocht stellen? Vermoedelijk iets idealistisch of iets met beleid of politiek. Wat kan zo'n wereldleider voor je betekenen?

De cynische filosoof Diogenes van Sinope (404 - 323 v.Chr.) kreeg de kans om te zeggen wat hij wilde zeggen tegen de grote wereldleider van zijn tijd, Alexander de Grote (356 - 232 v.Chr.). Deze grote wereldleider (of eigenlijk moest hij dat nog worden) kwam oog in oog te staan met de filosoof die zat te relaxen in de zon in Korinthe en Alexander zocht hem op omdat hij niet zelf langs kwam. De Griekse biograaf Plutarchus (±46 - minstens 120 n.Chr) vertelt (Alexander 14.3-4):

Maar omdat die filosoof niet in het geringste omkeek naar Alexander en verder ging met het genieten van zijn vrije tijd in de buitenwijk Craneion, ging Alexander er zelf heen om hem te zien; en hij vond hem liggend in de zon. Diogenes kwam een beetje overeind toen hij zoveel mensen naar hem toe zag komen en richtte zijn ogen op Alexander. Toen de koning hem aansprak met begroetingen en hem vroeg of hij iets wilde, zei Diogenes "Ja, ga een beetje uit mijn zon staan."

Alexander was hiervan zo onder de indruk dat hij zich naar zijn gevolg liet ontvallen: "Als ik Alexander niet was geweest, dan zou ik Diogenes zijn." (Plutarchus, Alexander 14.5). Ik stel me zo voor dat Obama ook zo over mij denkt.

Aarde en water kun je krijgen!

De Perzen uit de Oudheid waren veel bezig met symboliek. Eén van de bekendste stukjes symboliek uit de Perzische politieke cultuur was het concept van Aarde en Water dat de Perzen verkregen van hun overwonnen volkeren als teken van de onderwerping. Het was vrij gebruikelijk dat de Perzen dit kwamen opeisen bij zwakker geachte volkeren om zo eenvoudig aan onderworpen staten te komen. Dat truukje probeerden ze ook bij de Grieken.

De Griekse geschiedschrijver Herodotus (±485 - ±425 v.Chr) merkt op dat dit een weinig succesvolle onderneming was. Een aantal gezanten van koning Darius (540 - 485 v.Chr.) van de Perzen trok naar de steden Athene en Sparta en vroegen daar om Aarde en Water. Herodotus vertelt hoe daarmee omgegaan werd (Historiën 7.133.1):

Naar Athene en Sparta stuurde Xerxes [de volgende koning van de Perzen] geen bodes om Aarde te eisen en dat deed hij om de volgende reden. Toen Darius eerder mannen met hetzelfde doel stuurde, werden deze in de ene stad [Athene] in een kuil gegooid en in de andere stad [Sparta] in een put, en verzocht om hun Aarde en Water voor de koning uit die locaties mee te nemen.

Aarde en Water wil je hebben?

Een continent in de oceaan

Als kind speelde ik altijd het bordspel Atlantis waar je mannetjes in veiligheid moest brengen omdat een eiland stukje bij beetje (iedere beurt een stukje) verdween. Atlantis heeft een bijzondere positie in de populaire cultuur, want het verhaal van het gezonken continent spreekt veel mensen aan. Daarnaast is er een zoektocht gaande om Atlantis te kunnen plaatsen. Een van de redenen waarom is omdat we het verhaal van Atlantis niet van de eerste de beste hebben overgeleverd gekregen, maar van de Griekse filosoof Plato (427 - 347 v.Chr.).


In zijn werk Timaeus schrijft Plato over een verhaal van een Egyptische priester die vertelt dat 9000 jaar geleden (dus nu inmiddels een kleine 11500 jaar) een eiland verdween. De priester komt met details (Timaeus 25e-25b):

Er lag een eiland voor de zee-engte die je nu de Zuilen van Herakles [Straat van Gibraltar] noemt. Dat eiland was groter dan Libië [Noord-Afrika] en Klein-Azië [Turkije] samen en reizigers van toen konden van daar naar de andere eilanden oversteken en zo naar het gehele tegenoverliggende continent dat die oceaan omsloot. Want de zee hier ligt binnen de zeestraat waar wij over spreken en is dus eigenlijk meer een haven met een nauwe toegang, maar die andere is pas echt een zee en het land dat daaromheen ligt, kan met recht een continent worden genoemd. Op dat eiland, Atlantis, bestond een machtig en indrukwekkend verbond van koningen die heersten over het hele eiland en over nog veel meer eilanden en delen van het vasteland. In het gebied aan deze kant van de zee-engte voerden zij bovendien nog de heerschappij over Libië tot aan Egypte en over Europa tot aan Tyrrhenië [ mogelijk West-Italië].

Als kind was ik al bezig met Plato... 

Editorial: Waarom is geschiedenis belangrijk?

Als historicus krijg ik regelmatig de vraag waarom het waardevol is om je te verdiepen in geschiedenis. Een terechte en interessante vraag, vind ik, en ik ben niet de enige die dat vindt. Er zijn inmiddels bibliotheken volgeschreven over het waarom van geschiedenis en het is niet de intentie op deze plek veel meer te schrijven dan wat mijn antwoord op die vraag is. Ik vind het waardevol omdat het interessant is. De reden dat ik met dit blog ben begonnen en er na een halfjaar nog steeds veel plezier aan beleef, is omdat ik mijn passie met mensen wil delen. 


Ik verwonder me over de bijzondere opvattingen van filosofen als Diogenes van Sinope en Epictetus, laat me inspireren door het genie van Hannibal en Archimedes en verbaas me om het bizarre gedrag val Caligula. De Oudheid is zo interessant omdat zij zo anders is dan de moderne wereld, maar toch hebben we het nog altijd over mensen. Sommigen dragen een kroon, anderen hebben een leger onder hun commando, maar het zijn mensen in een andere situatie dan die wij van onszelf gewend zijn. Geschiedenis laat ons zien zoals we hadden kunnen zijn. Ik denk dat dat de reden is dat boeken over geschiedenis zo goed worden verkocht.


Een tijd geleden bezocht ik een lezing voor Ex Oriente Lux van Professor Bert van der Spek over een beroemd voorwerp dat de gemoederen bezig blijft houden. Het betreft een cilindervormig voorwerp met daarop een tekst over de Perzische koning Cyrus de Grote (6e eeuw v.Chr.). Van der Spek gaf tijdens de lezing aan dat deze cilinder niet de eigenschappen heeft die het worden toegedicht. Opmerkelijk genoeg dook even later een video van de directeur van het British Museum, Neil MacGregor op op TED.com.





Nu ben ik geen specialist op het gebied van de Perzische geschiedenis en is mijn Akkadisch ook niet wat het had kunnen zijn, maar punt is duidelijk. Zowel in de lezing van Van der Spek als in die van MacGregor werd één ding duidelijk: (het beeld dat we hebben over)  de Oudheid speelt een belangrijke rol in het moderne leven. Wat er ook op de cilinder van Cyrus staat, het voorwerp motiveert mensen zich op een bepaalde manier te gedragen. Vrijwel niemand zal tegenwoordig nog nadenken over de vraag hoe je olifanten de Rhône over krijgt of wat de Romeinen en oude Ethiopiërs ons kunnen zeggen over hoe je van buikkrampen of hoofdluis af kunt komen, maar de Oudheid blijkt nog steeds dichtbij te zijn.

Hij moest iets doen

Een aantal weken geleden kwam de Griekse filosoof Diogenes van Sinope an eens aan bod. Deze man, die leefde in een ton, wordt gezien als één van de bekendste cynici. Die stonden op hun beurt bekend om hun merkwaardige gedrag. De Romeinse satirist Lucianus (±120 - ±180 n. Chr.) vertelt over de reactie van deze filosoof op de berichten dat vijandige legers in aantocht waren. Iedereen repte zich om voorbereidingen te treffen op de op hande zijnde oorlog. Lucanius vertelt (Hoe word ik een goede historicus 3):

Diogenes zag het [het werk van de anderen] aan, en omdat hij niets te doen had (niemand vroeg hem of hij ook mee wilde helpen) knoopte hij geestdriftig de gordel van zijn filosofenmantel vast en begon de ton waarin hij woonde de Kornoeljeheuvel op en ook weer af te rollen.Toen een van zijn vrienden vroeg: "Waarom doe je dat, Diogenes?", zei hij: "Ik rol die ton de heuvel op en ook weer af, want ik wil niet dat de mensen denken dat ik als enige niets uitvoer terwijl alle anderen zo druk bezig zijn."

Nobel streven.