Die irritante goeie reputatie altijd!

De Atheense democratie die eerder aan bod is gekomen, kende een opmerkelijk fenomeen: ostracisme. Middels deze procedure konden Atheners zonder dat ze iets verkeerd gedaan hebben nam een stemming worden verbannen uit de polis. Als besloten werd tot een ostracisme kregen alle burgers de gelegenheid om de naam van iemand op een potscherf (ostrakon) te krassen en die in te leveren. Als er voldoende stemmen uitgebracht waren, werd degene met de meeste scherven met zijn naam erop, verbannen voor een bepaalde periode, om daarna gewoon weer toegelaten te worden alsof er niets gebeurd is.

Over wat hier de bedoeling van was, daar is discussie over, maar vast staat dat een aantal prominente staatslieden, soms zelfs met een uitstekende reputatie, de stad hebben moeten verlaten om deze reden. Eén van deze prominenten was Aristides (530 - 468 v.Chr.), bijgenaamd De Rechtvaardige. Hij was verwikkeld in een politieke strijd met Themistokles (524 - ±460 v.Chr.), die overigens naast zijn hoofdrol in de Slag bij Salamis (480 v.Chr.) zelf bekend geworden is door een vondst van potscherven met zijn naam erop.

Potscherf met "Themistokles, zoon van Neokles" erop

Bron: Wikipedia

Terug naar Aristides. De Griekse biograaf Plutarchus (±46 - minstens 120 n.Chr) vermeldt dat Aristides in de periode dat er een ostracisme plaatsvond een analfabeet tegen kwam die zijn hulp nodig had (Aristides 7.5-6):

In de tijd waarover ik heb had, toen ze kiezers bezig waren hun scherven te beschrijven, zegt men dat een ongeletterde en compleet stompzinnige kerel zijn scherf overhandigde aan Aristides en hem vroeg om er "Aristides" op te schrijven. Hij vroeg verbijsterd wat Aristides hem misdaad had. "Helemaal niets," was het antwoord, "ik ken die kerel niet eens, maar ik ben het zat dat iedereen hem overal 'De Rechtvaardige' noemt." Na dit aangehoord te hebben, antwoordde Aristides niet, maar schreef zijn naam op de scherf en gaf het terug. Tenslotte, toen hij de stad verliet [hij had dus de meeste stemmen], hief hij zijn handen tot de hemel en bad - een tegengesteld gebed aan dat van Achilles [die nogal geobsedeerd was met eer en waardering], zo lijkt het - dat geen crisis Athene onder de duim zou krijgen, waardoor het volk gedwongen zou zijn zich Aristides te herinneren.

Uiteindelijk werd Aristides snel weer teruggeroepen om Athene te helpen bij Salamis. 

Boekentip voor vandaag:

Plutarchus, Biografieën VI

S. Forsdyke, Exile, Ostracism and Democracy