Democratie is geen goed idee

Morgen is het Bevrijdingsdag waarin we het einde van de Tweede Wereldoorlog vieren en het feit dat we in vrijheid en democratie leven in Nederland. Voor een 21e eeuwse Nederlander is het politiek incorrect om überhaupt iets te zeggen tegen democratie, maar in de Oudheid was democratie bepaald niet onomstreden. Athene was wat haar staatsvorm betref zelfs een rare eend in de bijt. De meeste andere staten (poleis) hadden veelal een aristocratisch (aristeus betekent "de beste" en kratein is "heersen") régime waarin een kleine groep mannen de macht in handen had.

De Atheense democratie zorgde ervoor dat mensen die elders onderdrukt werden, grote macht kregen. Boeren, handelaren en zelfs slaven kregen grote macht. Althans, dat stelt een schrijver die de geschiedenis is ingegaan als De Oude Oligarch. Deze man schreef een pamflet waarin hui uitlegt wat de voordelen en nadelen van democratie zijn. Volgens hem ligt de democratie van Athene aan de basis van de suprematie van de Atheners op zee. Lange tijd was Athene heer en meester tussen de eilanden van Griekenland en wist het zo een grote rijkdom op te bouwen en uiteindelijk de stad worden die later de hoofdstad van Griekenland is geworden.

Probleem is volgens De Oude Oligarch dat het volk niet in staat geacht kan worden om de staat goed te leiden. Hij schrijft (Atheense Constitutie I.5):

Overal ter wereld is het zo: het beste element staat tegenover de democratie. Want bij de besten is de ongehoorzaamheid het geringste, en het onrecht, en is er de grootste zorg en aandacht voor alles wat goed is, maar bij het volk heerst de grootste domheid en ongedisciplineerdheid en slechtheid. Armoede drijft ze namelijk eerder in de richting van schandelijke praktijken, en ook het gebrek aan scholing, en de domheid die voortkomt uit gebrek aan middelen, bij sommigen.

De Oude Oligarch had duidelijk geen hoge pet op van het gewone volk. Het is zeer onwaarschijnlijk dat iemand tegenwoordig met dergelijke opmerkingen aan het adres van democratie wegkomt, maar in de Griekse Oudheid was snobisme heel wat acceptabeler dan nu.