Wraak

De Grieken kenden een interessante traditie van goddelijke wraak. Ik heb het eerder gehad over Sisyphus die een rots een berghelling op moest duwen. Dit was echter niet de enige vorm van van goddelijke wraak die tot ons is gekomen. Niet alleen de mythologie zit er vol mee (Prometheus is een hele bekende), maar ook geschiedschrijvers komen met voorbeelden. Het mag geen verrassing heten dat het het Herodotus van Halicarnassus (±485 - ±425 v.Chr) was die het lot van Pheretimè, de koningin van Cyrene in Libië verhaalt.


In de stad Barcè werd koning Arkesilaus gedood en uit navraag bleek dat de héle stad schuldig was (Historiën 4.167.2). De logische stap was vervolgens om de hele stad te straffen. Daarom stuurde de koning van Perzië een leger met Pheretimè aan het hoofd om de stad te belegeren. Pogingen om onder de stadsmuren door te graven mislukten en ook andere pogingen de stad in te nemen liepen op niets uit. Een list moest uitkomst brengen. Herodotus vertelt (Historiën 4.201): 

Toen veel tijd voorbij weg gegaan en aan beide zijden (niet minder aan de Perzische kant dan bij hun vijanden) velen gevallen waren, bedacht Amasis, de generaal van de infanterie een list, wetende dat Barcè niet ingenomen kon worden door kracht, maar misschien wel door bedrog: hij groef 's nachts een brede greppel en legde er zwakke planken overheen die hij vervolgens bedekte met een laag aarde tot het niveau van de grond eromheen. Toen de dag aanbrak, nodigde hij de inwoners van Barcè uit om met hem te spreken en zij gingen daarmee akkoord; eindelijk kwamen zij alleen de vredesvoorwaarden overeen. Dit was als volgt gedaan: terwijl ze op de verborgen greppel stonden, gaven en ontvingen zij een verzekering onder ede dat het verdrag gehandhaafd zal blijven zolang de grond onder hun voeten onveranderd zou blijven; de inwoners van Barcè beloofden een verschuldigd bedrag aan de koning [van Perzië] te betalen en de Perzen beloofden hen geen kwaad te doen. Zodra de gezworen overeenkomst gemaakt was opende de bevolking van de stad, erop vertrouwende, alle poorten en kwam uit de stad en liet al hun vijanden die dat wilden, binnen de muren. Maar de Perzen braken de verborgen brug af en renden de stad in. Ze braken de brug die ze gemaakt hadden af zodat zij de eed die ze gezworen hadden zouden naleven: namelijk dat deze overeenkomst geldig zou zijn zolang de grond zo zou blijven als die was; maar als zij de brug afbraken, dan zou de overeenkomst niet langer gelden.

Gewiekst! De Perzen spiesten de "meest schuldigen" op bevel van Pheretimè en de bevolking werd naar Bactrië (Afghanistan) gedeporteerd. De dood van Arkesilaus was op een hele succesvolle manier gewroken.  Uiteindelijk ging het daarom. Er was alleen één probleem. Herodotus merkt namelijk op dat de goden vonden dat dit teveel van het goede was en de verantwoordelijke voor deze buitenproportionele wraak kreeg haar straf (Historiën 4.205):

Maar met Pheretimè liep het ook niet goed af. Want zodra ze haar wraak had uitgeleefd op de inwoners van Barcè en teruggekeerd was naar Egypte, stierf ze een vreselijke dood. Terwijl ze nog leefde krioelde ze van maden: zo nodigt te wrede wraak de retributie van de goden uit. Die van Pheretimè, dochter van Battus, tegenover de inwoners van Barcè was van dien aard en die wreedheid.