Ere wie ere toekomt onder een zuilengalerij

Onder een zuilengalerij (stoa) in het Hellenistische Athene werd in de derde eeuw v.Chr. een filosofische stroming geboren die met name in Rome vaste voet kreeg in de keizertijd. Het gaat hier om het stoïcisme. Kernpunten van deze stroming waar wij het woord stoïcijns van hebben ontleend zijn pogingen om emoties zoveel mogelijk uit te schakelen en om te leven in samenspraak met een aantal kosmische beginselen.

Eén van de bekendste exponenten van deze stroming is Epictetus (±50 - ±130 n.Chr.). Deze kreupele filosoof  heeft zelf geen teksten nagelaten, maar we beschikken wel over een 53-tal adviezen van Epictetus die zijn opgeschreven voor de historicus Lucius Flavius Arrianus (±86 - ±160 n.Chr.), een tijdgenoot van de filosoof die zelf vooral bekend geworden is door zijn werk over Alexander de Grote. Eén van deze adviezen luidt (Zakboekje 6):

Laat je nooit voorstaan op een goede eigenschap die niet van jezelf is. Als een paard vol trots zou verkondigen: "O, wat ben ik mooi!", is dat nog wel aanvaardbaar. Maar als jij trots zegt: "Ik heb toch zo'n mooi paard!",  wees je dan wel bewust dat het een eigenschap van je paard is waarop je zo trots bent. Wat is namelijk jouw aandeel? Je past slechts indrukken van buitenaf toe. Daarom mag je alleen maar trots zijn als je bij het verwerken van die indrukken handelt in overeenstemming met de natuur. Pas dan laat je je namelijk voorstaan op een eigenschap van jezelf.

Volgens Epictetus kun je alleen trots zijn op zaken waar je zelf invloed op hebt. Of het paard invloed heeft op zijn uiterlijk is een ander verhaal, maar antieke filosofie heeft soms wel sterke raakvlakken met de moderne wereld.